Tiroid bezi halk arasında adem elması olarak bilinen bölgenin hemen altında bulunan bir bezdir. Kelebeği andıran yapısıyla kendini belli eder ve yutkunmayla birlikte yukarı aşağı hareket eder. Tiroid bezinin yan taraflarında şah damarı olarak tanımlanan atardamarlar bulunur. Tiroid bezi, beyinde yer alan hipofiz bezinin kontrolü altındadır. Hipofiz bezi, TSH adlı tiroid bezini uyarıcı hormonu salgılayarak tiroid bezinin çalışmasını düzenler. TSH’unun uyarmasıyla tiroid bezinden T3 ve T4 olmak üzere iki tane hormon salgılanır
TSH düzeyinin referans aralığının altında yada üzerinde olması tiroid hastalığı olarak adlandırılır. Tiroid bezi az çalıştığında yani yeteri kadar hormon salgılamadığında hipotiroidi ( tiroid bezinin az çalışması) meydana gelir, bu durumda TSH düzeyi yükselirken T4 ve T3 düzeyi normal yada düşük olabilir. TSH düzeyi yüksek T4 ve T3 düzeyi düşükse klinik (aşikar) hipotiroidi ortaya çıkar. TSH düzeyi yüksek bununla beraber T3 ve T4 düzeyleri normal ise subklinik (belirgin olmayan) hipotiroidi oluşur. Tiroid bezinin fazla çalıştığı yani fazla tiroid hormonu ürettiği duruma hipertiroidi adı verilir. TSH normalden düşük T4 ve T3 yüksek klinik (aşikar ) hipertiroidi meydana gelir. TSH düzeyi normalden düşük bununla beraber T3 ve T4 düzeyleri normal ise subklinik (aşikar olmayan) hipertiroidi oluşur. Beyinde hipotalamus bölgesi TRH hormonu salgılayarak hipofiz bezinden TSH salınımını kontrol eder. TSH da tiroid bezinin T3 ve T4 hormonlarının salınımını kontrol eder. Metabolik düzenin sağlanması ve ilgili organların uyarılabilmesi için bu üç endokrin bezinin de uyum içinde çalışması gerekir.
Tiroid hastalığının belirtileri nelerdir?
- Yorgunluk, halsizlik
- Titreme, terleme, çarpıntı, sinirlilik
- Uykuya eğilim, unutkanlık, kolay anımsayamama, konsantrasyon sağlamada zorluk
- İştahın artmış olmasına rağmen kilo verilmesi ya da iştah artmaksızın kilo alınması
- Anksiyete, panik atak gibi ruhsal değişimler
- Kas ve eklem ağrıları, kasların zayıflaması, kollarda- bacaklarda kramplar, el ve ayaklarda uyuşma
- Adet kanamasının normalden daha uzun ya da daha kısa sürmesi
- Libidonun düşmesi, cinsel isteksizlik ve kısırlık
- Uzun süren kabızlık, ishal ve bağırsak hareketlerinde sık değişiklik
- Saç dökülmesi, saçların kuru ve cansız olması, kirpik ve kaşlarda seyrelme, derinin kuruması, tırnakların kolay kırılması
- Beden ısısının düşük olması, el ve ayakların soğuk hissedilmesi, sıcak hissetme
Tiroid hastalıklarının tanısında kullanılan testler ve görüntüme yöntemleri
- Kanda TSH, ST4 ve ST3 hormon düzeyleri
- AntiTPO ve Antitiroglobulin otoantikorları : Hashimoto hastalığı tanısında ve sadece bir kere istenir
- Tiroid Ultrasonografisi: Tiroid bezinin yapısı hakkında bilgi verir. Tiroid bezinde nodül olup olmadığını, nodülün kanser riski olup olmadığını ayırt etmede kullanılır
- Tiroid sintigrafisi- Tiroid uptake testi: Hipertiroidinin ayırıcı tanısı için kullanılır
- Tiroid ince iğne aspirasyon biyopsisi: Tiroid bezindeki nodülün iyi huylumu yoksa kötü huylumu olduğunu ayırt etmede ultrasonografi eşliğinde uygulanır.
Tiroid hastalıkları nelerdir?
Tiroid hastalıkları iyi ve kötü huylu olmak üzere iki farklı grupta incelenir. Kötü huylu tiroid hastalıkları, tiroid bezinde bulunan hücrelerin kanserleşmesiyle oluşan tiroid kanseri türlerinden oluşur. İyi huylu tiroid hastalıkları ise tiroid bezinin az ya da fazla çalışmasına veya şekil değişikliğine bağlı olarak görülür.
Guatr: Tiroid bezinin her türlü büyümesi olarak adlandırılan guatr, nodüler ve nodülsüz olarak iki ayrı grupta incelenir. Nodülsüz guatr hastalığında tiroid bezi, yaygın ve simetrik olarak büyür, yüzeyi düz ve yumuşaktır. Nodüler guatrda ise tiroid bezi büyümüştür ve nodüllere bağlı olarak tümsekli bir yapıdadır. Tiroid bezinde bir ya da daha çok sayıda nodül bulunur. Bir tiroid nodülünün kanser olma olasılığı ortalama % 5-7’dir. Bir nodülün kanser olup olmadığı ultrasonografi eşliğinde yapılan ince iğne aspirasyon biyopsisiyle alınan örneğin patolojik olarak değerlendirilmesiyle anlaşılır
Guatr bazen hiçbir belirtiye yol açmazken bazen öksürük, ağrı, ses kısıklığı ve nefes darlığı gibi şikayetlere neden olur. Herhangi bir yakınmaya neden olmayan ve tiroid bezi normal çalışan bir olguda herhangi bir tedavi gereksinim duyulmaz. Ses kısıklığı, yutma güçlüğü ve nefes almada zorluk gibi bası belirtileri yapıyorsa, kanser şüphesi varsa cerrahi tedavi planlanabilir.
Hipotiroidi: Tiroid bezinin yeteri kadar tiroid hormonu üretmemesine bağlı olarak gelişen duruma hipotiroidi adı verilir. Hipotirodinin en yaygın nedeni hashimoto hastalığıdır. Hipotiroidi, halsizlik, kabızlık, ses kısıklığı, cilt kuruluğu, menstrüasyon döngüsünde bozulma, kilo artışı, soğuğa karşı hassasiyet, anemi, terleme, uykusuzluk gibi belirtilere yol açar. Hastanın yaşına, ek hastalığı olup olmamasına, gebelik isteği yada gebelik durumuna bağlı olarak uygun TSH düzeyine göre tiroid hormonu verilerek tedavi edilir. TSH ve T4 hedef değere gelene kadar 6 haftada bir, hedef değerde ise 6 ayda bir hormon düzeyleri kontrol edilir.
Hipertiroidi: Hipertiroidi; çarpıntı, el titremesi, kilo kaybı, sinirlilik, heyecanlı olma, duygusallaşma, aşırı terleme, sıcağa karşı hassasiyet, ishal, saç dökülmesi, halsizlik, yorgunluk ve gözlerin öne doğru çıkması gibi belirtileri varadır. Hipertiroidinin en sık nedeni graves hastalığıdır. Bununla beraber tiroid bezindeki nodüllerden de fazla tiroid hormonun salgılandığı toksik nodüler yada toksik multinodüler guatr da hipertiroidiye neden olur. Graves hastalığında ilk tedavi seçeneği ilaç tedavisidir. İlaçla tedavi süresi ortalama 12- 18 aydır ve kalıcı yanıt oranı % 50 dir. Bununla beraber hastalığın durumuna göre RAI (atom) tedavisi ya da cerrahi tedavi de uygulanabilir.Toksik nodüler ya da multinodüler guatrlı olgularda tedavi seçenekleri RAI yada cerrahi tedavidir
Hashimoto hastalığı:Hashimato hastalığı sık olarak görülen otoimmün bir tiroid hastalığıdır. Kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür. Genetik yatkınlık gösteren bir hastalıktır. Ailesinde hashimoto hastalığı olanlarda olmayanlara göre daha sık görülür.
Hashimoto hasatalığı tanısı tiroid ultrasonografisi ve kan testleriyle konulur. Özellikle AntiTPO ve Antitiroglobulin otoatikorlarının genellikle yüksek olmasını bekleriz. Bu otoantikorlar hayat boyu yalnızca bir kere istenir. Hastalığın takibinde kullanılmaz. Hastalığın takibinde TSH, ST4 ve ST3 kullanılır.
Hashimoto hastalığı bir tiroid bezi hastalığının adıdır. Hashimotolu her olgudamutlaka bir hormon eksikliği yada fazlalılığı oluşmaz. Yani her hashimotolu hastada hipotiroidi saptanmaz. Olgularda tiroid bezi normal çalışabilir, az çalışabilir ve hatta çok çalışabilir. Bu nedenle her olguda ilaç kullanılması gerekmez. Yalnızca hipotiroidi gelişen hashimotolu olgularda tiroid hormonu verilir. Tiroid bezi çok çalışıyorsa da ona uygun tedavi verilir. Tiroid hormonları normal olan bir hastada herhangi bir ilaç tedasine gereksinim duyulmaz
Kliniğimizde tiroid hastalığı takibi tiroid ultrasonografisi ile yapılmaktdır. Tiroid ultrasonogrofisi eşliğinde ince iğne aspirasyon biyopsisi yapılmaktadır.